Pensumoversikt | Øvelse til teksten | Sekundærtekst | Tekstansvarlige

Ogólna charakterystyka polskiej interpunkcji

tekst: Redakcja Słowników Języka Polskiego PWN

czyta: Piotr Tymoszuk

83. Znaki interpunkcyjne i ich funkcje

W języku polskim używamy dziesięciu znaków interpunkcyjnych. Są to: kropka, średnik, przecinek, dwukropek, myślnik (pauza), wielokropek, znak zapytania (pytajnik), znak wykrzyknienia (wykrzyknik), nawias i cudzysłów.

Podstawową funkcją języka jest funkcja komunikatywna, dlatego też za podstawowy cel interpunkcji należy uznać zapewnienie tekstowi pisanemu jednoznaczności i ułatwienie jego poprawnego odbioru. Oznacza to, że w razie wątpliwości związanych z przestankowaniem należy przede wszystkim uwzględnić zasadę zrozumiałości (komunikatywności) i zastosować takie przestankowanie, które zapewni maksymalną przejrzystość tekstu. Druga funkcja znaków interpunkcyjnych polega na tym, że służą one do wyrażania niektórych właściwości mowy, które w inny sposób w pisanej odmianie języka nie mogłyby zostać zakomunikowane. I tak na przykład przecinek i kropka sygnalizują przerwy w mówieniu, myślnik – m.in. zawieszenie głosu, pytajnik bywa, a wykrzyknik z reguły jest – znakiem emocji.

Stąd wynika funkcja trzecia: znaki przestankowe umożliwiają poprawne zrozumienie i wygłoszenie tekstu, inaczej mówiąc: pozwalają go właściwie interpretować.

Warto również nadmienić, że większa przejrzystość i zrozumiałość tekstu może zostać osiągnięta poprzez takie czynniki graficzne, jak: odpowiedni podział na akapity (obok samej wielkości akapitu istotne jest również wprowadzanie wcięć pierwszej linii akapitu lub – stosowane zamiast wcięcia – poszerzanie odstępów między akapitami, odpowiedni odstęp między liniami tekstu, czyli interlinia itd.), użycie odpowiedniego kroju czcionek połączone z wyodrębnianiem pewnych partii tekstu za pomocą kursywy, pogrubienia, rozstrzelenia liter i innych sposobów.

84. Charakter polskiej interpunkcji

Interpunkcja polska ma przede wszystkim charakter składniowy. Oznacza to, że znaki interpunkcyjne służą głównie do uwydatniania logiczno-składniowej konstrukcji zdań. Oprócz tego uwzględnia się też takie czynniki, jak: wydzielanie członów wtrąconych, luźno związanych z głównym tokiem wypowiedzi, rytmikę mowy, intonację. Interpunkcja umożliwia również wyodrębnienie niektórych wyrazów bądź to ze względu na ich ważność, bądź też z uwagi na to, że chcemy wyrazić swój dystans do pewnych słów i wypowiedzi.

Odstępstwo od konsekwentnego stosowania zasad składniowych jest możliwe tylko wtedy, gdy wprowadzenie znaku przestankowego mogłoby zakłócić konstrukcję rytmiczną:

Zdarza się często, że jeśli czegoś bardzo pragniesz, los zaczyna cię prześladować.

Zrobiła się z niej panna co się zowie.

W pierwszym przykładzie przecinek – zgodnie z zasadą składniową – powinien zostać wstawiony pomiędzy wyrazy że i jeśli, gdyż zdanie jeśli czegoś bardzo pragniesz jest podrzędne w stosunku do zdania że los zaczyna cię prześladować; jednakże ze względów rytmicznych przecinek pomijamy. Względy rytmiczne jeszcze wyraźniej narzucają się w przykładzie drugim, a fragment co się zowie nie jest – jak mogłoby się wydawać – odrębnym zdaniem, lecz utartym połączeniem wyrazowym określającym wyraz panna.

Fragment "Zasad pisowni i interpunkcji słownika ortograficznego PWN"
Księgarnia internetowa Wydawnictwa PWN

Pensumoversikt | Øvelse til teksten | Sekundærtekst | Tekstansvarlige